„potrzebujemy praktycznych narzędzi i zasad, które pomogą nam wyzwolić twórczy potencjał drzemiący w każdym z nas. (…) najlepiej pobudza synapsy kontakt z odmiennymi od nas osobami i pomysłami, kwestionującymi nasz sposób myślenia.”1
Wprowadzenie
Jednym z podstawowych problemów, jaki dotyka sfery społecznej jest świadomość marnotrawienia środków znajdujących się w dyspozycji organizacji odpowiedzialnych za realizację powierzonych funkcji. Niespełnianie pewnych funkcji stanowi przyczynę konfliktów, nieporozumień, skarg i niezadowolenia społecznego. Problemem jest redystrybucja ograniczonych środków, które nie zaspokajają wszystkich potrzeb interesariuszy, którymi są społeczności lokalne. Na bazie konsultacji społecznych mających realny wpływ na opracowywane rozwiązania można uniknąć większości popełnianych błędów.
Współczesna kultura partycypacji powoduje dzielenie podejmowania decyzji na uczestników społeczności. Niesie, to szereg zalet na czele z tą, która pozwala uwzględnić specyficzne warunki, które są znane tylko społeczności, którą dotyka dany problem, ale również wad związanych z możliwością występowania konfliktów na tle ścierania się sprzecznych interesów i wydłużania czasu podejmowania decyzji.
Czym jest partycypacja społeczna?
Według definicji Banku Światowego partycypacja społeczna rozumiana jest, jako udział interesariuszy w procesach podejmowania decyzji i kontroli podejmowanych inicjatyw rozwojowych polegający na wpływie na kształt rozwiązań, które ich dotyczą2.
Co w sposób bezpośredni wpływa na partycypację społeczną:
- po pierwsze kultura społeczna – otwartość bądź jej brak ze strony organizacji i instytucji na udział społeczności w pracach nad problemami, które ich dotyczą i mogą mieć ważny wpływ na kształt ostatecznych decyzji,
- pro aktywna postawa społeczności – chęć udziału społeczności lokalnych w wywieraniu wpływu na decyzje, które ich dotyczą,
- sprzężenie zwrotne – mające odzwierciedlenie w przekonaniu, że uwagi, sugestie, opinie społeczne są cenione i uwzględniane w podejmowanych decyzjach,
- rozpowszechnianie informacji w otoczeniu o udziale społeczności i ich realnym wpływie na rozwiązywane problemy.
Co z koncepcji Lean można przenieść do sfery społecznej?
Partycypacja społeczna podobnie jak partycypacja w zarządzaniu czy partycypacja wynikająca z potrzeby usprawnień procesów jest:
– po pierwsze, doskonałą metodą pozyskiwania informacji z pierwszej linii,
– po drugie, rozwiązaniem prowadzącym do realnych usprawnień, z których mogą korzystać użytkownicy usprawnianych procesów.
Skąd zatem wzięło się porównanie do koncepcji wdrażanej w organizacjach, którą nazywamy „lean” i zwykle występuje w towarzystwie rzeczownika „management”. Co znaczy „lean management”? Oznacza wyszczuplone zarządzanie, w zamyśle pozbawione zbędnych procesów. Metoda oddolnych usprawnień najlepiej odpowiada realnym potrzebom, które użytkownicy rozwiązań, procesów, systemów znają doskonale i potrafią określić ich wady oraz zalety.
Podstawowe założenia koncepcji Lean to: 3
- społeczność – jako klient – jest pierwszym ogniwem strumienia tworzenia wartości;
- społeczność i jej wymagania stają się nie tylko materią przełożoną na zadania, ale także podstawą do działania. Warunek ten może być spełniony tylko przy wykorzystaniu zasad systemu ssącego, krótkich i zestandaryzowanych czasów podejmowania decyzji i działań oraz systemu ułatwiającego zmianę korelacji między zadaniami wymuszonymi przez społeczność.
- oczekiwanym kierunkiem rozwoju systemu jest budowanie relacji podobnych do tych z członkami społeczności także z innymi podmiotami zainteresowanymi kontaktem z organizacją;
- organizacje dążące do osiągnięcia stanu „Lean” koncentrują się na usuwaniu marnotrawstwa zarówno wewnątrz systemu jak i pomiędzy organizacją a jej partnerami zewnętrznymi.
Partycypację społeczną można określić, jako swoisty benchmark między sferą biznesu a sferą społeczną. Kluczowym rozwiązaniem tworzącym koncepcję „Lean” jest Kaizen, które oznacza stałe doskonalenie procesów na drodze stopniowych, lecz stale dokonywanych usprawnień, w których wprowadzaniu uczestniczą wszyscy pracownicy4. W związku z tym Kaizen oznacza również kreatywność pracowników w organizacjach mierzoną np. pomysłowością i wydolnością systemu odpowiedzialnego za wdrożenie pomysłów pracowników5. Pomysłowość społeczności lokalnych może być również wykorzystywana a sprawność systemu polegająca na wdrażaniu zgłaszanych pomysłów – tych które mają uzasadnienie i są możliwe do realizacji – będzie zachętą do dalszej kreatywności;
Systemy Lean dają ludziom na wszystkich szczeblach organizacji umiejętności i partycypację w ustalaniu, jak systematycznie eliminować marnotrawstwo poprzez przeprojektowanie procesów. Inspirujący wymiar koncepcji Lean wynika z wyzwolenia niewykorzystanych dotychczas pokładów ludzkiej kreatywności – społeczności lokalnej (przypis aut.) – i wykorzystać je do poprawy działań.6 Różnica jaka występuje w klasycznym wymiarze koncepcji Lean a w wymiarze społecznym sprowadza się do tego, że w pierwszym przypadku organizacje korzystają z pracowników – jako zasobów wewnętrznych – natomiast w drugim społeczność jest interesariuszem – czyli zasobem zewnętrznym. Wspólne natomiast są cele, które przyświecają udziałowi jednych i drugich. Przyjęcie zatem jako punktu wyjściowego potrzeb społeczności lokalnych i funkcji jakie w tym wymiarze ma spełniać organizacja stanowi podstawę wszelkich działań.
Zakończenie
Reasumując poczynione rozważania na temat partycypacji społecznej w kontekście koncepcji Lean, udział społeczności lokalnych w podejmowanych inicjatywach może przyczyniać się do ograniczenia marnotrawstwa zasobów, trafnej redystrybucji oraz zminimalizować niezadowolenie społeczne i ilość popełnianych błędów. Koncepcja Lean jest jednym z narzędzi, które mogą być wykorzystywane na płaszczyźnie interakcji między podmiotami instytucjonalnymi oraz społecznymi.
Adaptacja koncepcji Lean na gruncie partycypacji społecznej jest sposobem doskonalenia działań organizacji, które uczestniczą w tym procesie.
Bibliografia
Publikacje zwarte i czasopisma:
Bednarek M., Doskonalenie systemów zarządzania, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2007,
Berry K. A., Mollard E., Social Participation in Water Governance and Management. Critical and Global Perspectives, EARTHSCAN, London 2010,
Czerska J., Istota koncepcji Lean, „Personel i zarządzanie” grudzień 2002,
Czerska J., Podemski W., LeanQ Management. Doskonalenie efektywności i jakości strumieni, procesów, relacji i zmian, www.lean.info.pl (data pobrania 04 grudnia 2013r.)
Gallo C., Steve Jobs. Sekrety innowacji, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2011,
Problemy zarządzania przedsiębiorstwem. Techniki Lean management i Kaizen, (red.) A. Łazicki, Wiedza i Praktyka, Warszawa 2011,
1 Gallo C., Steve Jobs. Sekrety innowacji, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2011, s. 16, 17.
2 Berry K. A., Mollard E., Social Participation in Water Governance and Management. Critical and Global Perspectives, EARTHSCAN, London 2010, s. 21.
3 Czerska J., Podemski W., LeanQ Management. Doskonalenie efektywności i jakości strumieni, procesów, relacji i zmian, www.lean.info.pl (data pobrania 04 grudnia 2013r.)
4 Bednarek M., Doskonalenie systemów zarządzania, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2007, s. 109.
5 Problemy zarządzania przedsiębiorstwem. Techniki Lean management i Kaizen, (red.) A. Łazicki, Wiedza i Praktyka, Warszawa 2011, s. 31.
6 Czerska J., Istota koncepcji Lean, „Personel i zarządzanie” grudzień 2002.